Της Εύας Λαδιά | Ποιος δεν θυμάται τους δασκάλους του; Είναι τα πρόσωπα που συνδέονται, μαζί μας, με μνήμες ακατάλυτες από την εποχή της απόλυτης αθωότητας. Έχω συλλέξει αναμνήσεις εκπαιδευτικών, που κάποτε θα αποτελέσουν νέο αφιέρωμα.
Αυτά βέβαια είναι «ψυχία» μπροστά στο πληρέστατο αφιέρωμα που έχει κάνει για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση στο Νομό μας ο εκλεκτός εκπαιδευτικός και συγγραφέας κ. Λευτέρης Κρυοβρυσανάκης. Ένα έργο αξιοπρόσεκτο, μια πολύτιμη πηγή για κάθε ερευνητή. Ένα θησαυρό γνώσεων που με τη γνωστή του μεθοδικότητα έχει συλλέξει ο εκλεκτός συμπολίτης μας και δημοσίευσε πριν από καιρό.
Ούτε μπορούν φυσικά να συγκριθούν οι όποιες αυτές δημοσιεύσεις μου και αναφορές μου με όσα έχουν ερευνήσει και καταχωρήσει στα τοπικά Γράμματα σπουδαίοι συμπολίτες ερευνητές, όπως ο Χάρης Στρατιδάκης, ο Γιώργος Εκκεκάκης, ο Νίκος Δερεδάκης κ.α.
Ας θεωρηθούν απλά οι αναφορές μου αυτές σαν ελάχιστος φόρος τιμής σε κείνους που μας έμαθαν τα πρώτα γράμματα.
Μία σπάνια πηγή
Σήμερα θα σταθούμε σε ένα συγκλονιστικό κείμενο που υπογράφει ο Γεώργιος Δαφέρμος (1879-1959) δάσκαλος και επιθεωρητής δημοτικών σχολείων, που εντοπίσαμε σε ένα τεύχος του «Προμηθέα Πυρφόρου» (τ. 37 Ιανουάριος - Μάρτιος 1984).
Το κείμενο εμπεριέχεται στις αναμνήσεις του σημαντικού αυτού ανθρώπου, που είχε δημοσιεύσει στον προ του πολέμου «Προμηθέα» του κι έχει τεράστιο ενδιαφέρον. Γι' αυτό και το αναδημοσιεύει ο γιος του Ελευθέριος, αργότερα, στο τεύχος που προανέφερα.
Αποτελεί μνημόσυνο για τους δασκάλους των χαλεπών καιρών, εκείνων που δίδαξαν κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες σκλαβιάς.
Με τις απαραίτητες παρεμβάσεις για την οικονομία του χώρου, σταχυολογούμε από το εξαιρετικής ιστορικής σημασίας αυτό κείμενο τις παρακάτω ενδιαφέρουσες πληροφορίες:
Παρ' ολίγον μάρτυρας
Κατά το 1821, γράφει ο Δαφέρμος, βρέθηκε στο Ρέθυμνο δάσκαλος του τότε αλληλοδιδακτικού σχολείου ο Γεώργιος Βάου από τη Σίφνο. Εκείνη την περίοδο είχε αρχίσει και η λυσσαλέα προσπάθεια των Τούρκων που είχαν αφηνιάσει από την εξέγερση των Ρωμιών και προσπαθούσαν με σφαγές, βασανιστήρια και απειλές να τρομοκρατήσουν τον λαό. Στόχος ήταν πάντα οι κεφαλές κάθε τόπου. Κληρικοί και δάσκαλοι το περισσότερο.
Ο Βάου συνελήφθη από τους πρώτους και επρόκειτο να εκτελεστεί. Αλλά αρκετοί Ρεθεμνιώτες πατριώτες και φίλοι της γνώσης κατάφεραν να τον σώσουν καταβάλλοντας μεγάλο χρηματικό ποσόν στον τύραννο.
Από κει και πέρα οι αναμνήσεις φέρουν ως δάσκαλο αλληλοδιδακτικού στο Ρέθυμνο κάποιον Ψαρουδάκη και υποδιδάσκαλο στα 1853 το Νικ. Βερνάρδο.
Στα 1854 ήταν ελληνοδιδάσκαλος ο Τάγης και στα 1855 ο Λιαναντωνάκης. Στα 1857 του αλληλοδιδακτικού είναι ο Δάνδολος και στα 1858 ο Μοάτσος εις δε το 1860 ο Στ. Κορωνάκης (Σημείωμα Π. Δρανδάκη).
Η συνέχεια από τον Λουρωτό
Από κει και πέρα, σημειώνει ο Δαφέρμος, συνεχίζει τις αναμνήσεις του ο γνωστός γηραιός διδάσκαλος Ε. Λουρωτός. Ενθυμείται στα 1862 διευθυντή του αλληλοδιδακτικού τον Κ. Χατζηστάθη Ψαρουδάκη- Ηρακλειώτη. Τον είχε φέρει στο Ρέθυμνο ο επίσης Ηρακλειώτης Καλλίνικος Νικολετάκης Επίσκοπος Ρεθύμνης. Το αλληλοδιδακτικό σχολείο ήταν δυο τμήματα. Ανώτερο με δυο τάξεις, συνδιδασκόμενο μόνο από το διευθυντή και δυο κατώτερες που διδάσκονταν από τον υποδιδάσκαλο. Επί της εποχής του Επισκόπου Καλλινίκου εχτίστη και η μεγάλη αίθουσα η γνωστή του πρίγκηπος Γεωργίου, ο δε Ψαρουδάκης σχεδίασε τα γεωμετρικά σχήματα που περιζώνουν γύρω γύρω το εσωτερικό πάνω μέρος του τοίχου. Βοηθός του Ψαρουδάκη ήταν τότε ο Ν. Κούνουπας και μαθητής του στην ψαλτική που και έγινε αργότερα παπάς στο Μυλοπόταμο.
Ένας γλυκόλαλος ψάλτης
Ο μακαρίτης Ψαρουδάκης, συνεχίζει ο Δαφέρμος, πραγματικά γλυκύμολπος ψάλτης έφερε τον τίτλο πρωτοψάλτης Κρήτης από τον Μητροπολίτη Ηρακλείου. Ετόνισε δε και πολλά εκκλησιαστικά τροπάρια που σώζονται σήμερα ως μου έλεγε ζώντας ο Κ. Πλεύρης, ο γνωστός ελληνοδιδάσκαλος στο Μυλοπόταμο και άριστος ψάλτης, μαθητής του Ψαρουδάκη που έχει αντίγραφα όλων των ασμάτων και θα τα έχουν τώρα τα παιδιά του Κ. Πλεύρη. Μα και ο Λουρωτός έχει μερικά. Ο Κ. Ψαρουδάκης ήτο εγκυκλοπαιδικώτατος και επιδίδετο προ παντός στα Μαθηματικά και στην αστρονομία.
Ένας άτυχος «ίκαρος»
Ένας γιος του ο Σπύρος ακολουθώντας τα ίχνη του πατέρα του ασχολήθηκε με την μηχανική και την …αστρονομία. Είναι ο πρώτος ίσως που δοκίμασε να πετάξει με πτητική μηχανή δικής του εφευρέσεως, κάπου από το λόφο του Άι Γιαννιού μα απέτυχε. Ύστερα ο ίδιος κατασκεύασε ένα είδος ατμομηχανή κι επειδή δεν είχε υποστήριξη εδώ πήγε στο Παρίσι να κάνει εφαρμογή. Μα κι εκεί ξένος αυτός και απροστάτευτος απέτυχε. Κάποιοι του έκλεψαν την εφεύρεση και πλούτισαν.
Ο Ψαρουδάκης είχε και δυο ωραίες θυγατέρες.
Ο πρωτοψάλτης και δάσκαλος Κ. Ψαρουδάκης έφυγε στην Αθήνα κατά την επανάσταση του 1866 κι επέστρεψε στα 1869 οπότε δεν δίδαξε πια, μόνο έμεινε ψάλτης και έπαιρνε 1.000 γρόσια μηνιάτικο.
Κι ένας τελειόφοιτος γυμνασίου
Στα 1870 διορίστηκε δάσκαλος και διευθυντής του ίδιου σχολείου ο Νικόλαος Βερνάρδος, τελειόφοιτος του Γυμνασίου Σύρου ψάλτης καλός. Ο Λουρωτός ήταν μαθητής του Ψαρουδάκη. Άμα τέλειωσε το αλληλοδιδακτικό σχολείο που ισοδυναμούσε φαίνεται με το ελληνικό, επήγε κατά σύσταση κάποιου στο Σάββα Πασά, διοικητή της Κρήτης, ευρισκόμενο τότε στον Αποκόρωνα. Αυτός τον εξέτασε και σαν τον εύρηκε ικανόν τον διόρισε πρώτη φορά δάσκαλο στην Ίμβρο των Σφακίων. Μετά ένα χρόνο έφυγε και πήγε στην Αθήνα, σπούδασε στο Γυμνάσιο και επιστρέφοντας διορίστηκε δάσκαλος στο Ατσιπόπουλο. Από εκεί ήρθε στο Ρέθυμνο και ήταν διευθυντής του αλληλοδιδακτικού. Διάδοχος του Βερνάρδου ήταν ο Χαρίδ. Κιουρτσάκης από το 1880-1883.
Ο πρώτος πτυχιούχος από διδασκαλείο
Στα 1883 ήρθε πρώτη φορά δάσκαλος πτυχιούχος διδασκαλείου ο Χ. Φραγάκης, που ανέλαβε τη διεύθυνση του Δημοτικού σχολείου και κατήργησε το έως τότε αλληλοδιδακτικό σύστημα με τη νέα διδακτική μέθοδο. Ο Λουρωτός έγινε τότε ελληνοδιδάσκαλος. Μετά τον Φραγάκη υπηρέτησε στο Ρέθυμνο διδάσκαλος ο Ηλιάκης από το Γεράνι.
Θύμα δολοφονίας
Ο άτυχος αυτός νέος δολοφονήθηκε από κάποιο Τούρκο κατά το 1896 έξω από το τούρκικο νεκροταφείο της πόλης μας, κοντά εκεί που είναι η βρύση στη ΒΔ γωνιά του, την ώρα που περπατούσε εκεί με τον Β. Καλομενόπουλο. Στο θύμα τούτο της τυραννίας αξίζει να στηθεί αναμνηστική στήλη.
Ελληνοδιδάσκαλοι στο Ρέθυμνο
Ελληνοδιδάσκαλοι στο Ρέθεμνος αναφέρονται προ του 1866 ένας Στ. Κορωναίος, που και ο πατέρας του ήταν έφορος σχολείων Εδίδασκε στη Β' τάξη του ελληνικού σχολείου ως διευθυντής και στην Α' ο Διογένης Μοσχοβίτης ως βοηθός. Ο Κορωναίος ήρθε από την Ελλάδα. Τον άλλο χρόνο έγινε σχολάρχης ο Κωνσταντινουπολίτης Τάγης φιλόλογος.
Κι ένας ήρωας ηγούμενος
Στα 1870 ήταν σχολάρχης στο Ρέθεμνος ο Ευθύμιος Βερνάρδος αδελφός του προηγούμενου δασκάλου. Ο πατέρας και των δυο ήταν παπάς. Τότε παρουσιάστηκε και ο Νικ. Κυρμιζάκης τελειόφοιτος του Γυμνασίου Σύρου, που διορίστηκε στο ελληνικό σχολείο Ρεθύμνης και κατόπιν από αυτόν ο Ιάκωβος Πλουμής που είχε σπουδάσει στη Θεολογική Σχολή, κατόπιν δε, έφυγε και συμπλήρωσε τα μαθήματά του στη Ριζάρειο Σχολή. Ο Πλουμής είναι ο γνωστός ήρωας τυραννοκτόνος και Ηγούμενος της ΙΜ Χαλέπας Μυλοποτάμου από το Γαράζο. Αυτούς διαδέχτηκε ο Ε. Λουρωτός για δύο χρόνια στο Ρέθυμνο και κατόπιν μετατέθηκε στο νεοίδρυτο ελληνικό σχολείο Ν. Αμάρι όπου και παντρεύτηκε.
Καθιέρωσε τη γιορτή στο σπήλαιο
Και στο Μυλοπόταμο δεν έσβησε ποτέ το φως της Παιδείας.
Πρώτη σχολή αναφέρεται στους Δαφνέδες μετά το 1866 με δάσκαλο έναν Μπροχεράκη. Και στο Μελιδόνι μετά το 1879 λειτούργησε ως Ελληνικό Σχολείο. Ήταν δε γνωστοί ελληνοδιδάσκαλοι ένας Χανιώτης Φραντζεσκάκης, που και πρώτος καθιέρωσε εορτή στο μελιδονιώτικο σπήλαιο και ο Κ. Πλεύρης. Ύστερα κατά το 1891-1896, βρίσκεται ελληνικό σχολείο στο Καστέλι του Μυλοποτάμου με καθηγητές τους πέντε τελιόφοιτους Γυμνασίου Αντώνιο Δαφνομήλη, Μιχαήλ Σγουρό και Νικόλαο Τσιμπισκάκη.
Η ευχή του εκπληρώθηκε
Και καταλήγει, αυτολεξεί, στο κεφάλαιο των αναμνήσεών του αυτό ο Γεώργιος Δαφέρμος:
«Ευχόμεθα οι σημειώσεις αυτές για τους εκπαιδευτικούς άνδρας της Ρεθύμνης να δώσουν αφορμήν εις άλλους να ενασχοληθούν με το αξιόλογο τούτο ζήτημα».
Κι αν κρίνουμε από τις μελέτες που ακολούθησαν των επιφανών της ιστορικής έρευνας που προαναφέραμε η ευχή του πολυσήμαντου Ρεθεμνιώτη Γεωργίου Δαφέρμου εκπληρώθηκε στο ακέραιο.
ΠΗΓΗ: rethnea.gr
![Τα 10 πράγματα που πρέπει να ξέρουμε για την Κούβα πριν χαθούν οριστικά [εικόνες]](/media/k2/items/cache/ae98252b1d99aafa7fdbbbad444270f2_XS.jpg)
