Του Νικόλαου Κ. Μαρκαντώνη | Ξεκίνησαν (από 2 Οκτωβρίου 2014) οι εργασίες ανακαίνισης του ιστορικού Διδακτηρίου και ανάπλασης του περιβάλλοντα σχολικού κήπου, με τα πεύκα ακόμα ζωντανά και κάποια γέρικα οπωροφόρα και καλλωπιστικά. Το γοητευτικό τοπίο δίπλα στον αμαριώτικο δρόμο προς Γερακάρι, πάνω από το μικρό χωριό, πυροδότησε κιόλας ελπίδες και προσδοκίες των λιγοστών κατοίκων παρά την άγνοια του προγράμματος και του στόχου του εκτελούμενου έργου. Το ίδιο περίπου ισχύει με το γεωπόνο, το μηχανικό και δυο τεχνίτες που συγκροτούν την ομάδα εργασίας. Οι τελευταίοι, αγνοούν προφανώς και το ρόλο που ο τόπος αυτός διαδραμάτισε στην ανάδειξη του χωριού τον περασμένο αιώνα οπότε λειτούργησε με 60 και στο τέλος με 10 μαθητές.
Σήμερα οι λιγοστοί κάτοικοι ονειρεύονται και προσδοκούν κάποιο θαύμα! Άλλοι κάνουν λόγο για την προηγούμενη μελέτη, όπου προβλεπόταν ίδρυση και λειτουργία κέντρου ορειβασίας και εξερεύνησης των βουνών γύρω δηλ. του Κέντρους κ.ά. Την περίοδο εκείνη αντικαταστάθηκε η ετοιμόρροπη στέγη από τον Δήμο Συβρίτου και απομακρύνθηκαν τα πανύψηλα δέντρα της πρόσοψης αποτρέποντας ένα κίνδυνο αποσταθεροποίησης της οικοδομής.
Το έργο διακόπηκε ξαφνικά λόγω έλλειψης πιστώσεων, καθώς η προσπάθεια να ενταχθεί σε πρόγραμμα χρηματοδότησης δεν τελεσφόρησε. Ότι έγινε τότε αποτέλεσε ουσιαστική ενίσχυση στην προώθηση της νέας προσπάθειας. Εν τω μεταξύ οι εργασίες εκτός από τον αργό ρυθμό προβληματίζουν και ως προς τη διαφάνεια των στόχων και του χρόνου αποπεράτωσης της πρώτης φάσης. Η άποψη εξάλλου που έχει διατυπωθεί, να ιδρυθεί κέντρο γεωργικής ανάπτυξης και εκπαίδευσης, μολονότι ενδιαφέρουσα, προσκρούει στην αραίωση του πληθυσμού και φυσικά των νέων που μπορούσαν ασφαλώς να επωφεληθούν. Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίζεται συσχετίζοντας με τα έργα, που ήδη σχεδιάζονται στην περιοχή από τον Δήμο και άλλους αναπτυξιακούς φορείς ή βρίσκονται σε εξέλιξη όπως το αναφερόμενο για παράδειγμα. Σ' αυτό όμως θα επανέλθουμε. Εν τω μεταξύ η άγνοια των τεχνοοικονομικών δεδομένων και γενικότερα της φιλοσοφίας που διέπει συνολικά το αναπτυξιακό πρόγραμμα, η ακόλουθη αναφορά περιορίζεται κατ' ανάγκη στο Σχολείο των Ελενών, στον εμπνευστή του και χορηγό μιας σειράς κοινωφελών έργων που ανάδειξαν κάποτε το χωριό.
Κορυφαίο ανάμεσά τους το Δημοτικό Σχολείο που λειτούργησε από τη δεκαετία του 1920 μέχρι και του 1980, οπότε σίγησε οριστικά. Έκτοτε, μέσα από τη σιωπή, δεν παύει να εκπέμπει διαρκώς ένα μήνυμα ελπίδας και προσδοκίας.
Ο γενναίος χορηγός Στυλιανός Μιχ. Μαρκαντώνης (1872-1962), «εκ των κόπων και ιδρώτων του… εν Αμερική» -αναφέρει η κτητορική επιγραφή στο υπέρθυρο- πρόσφερε στις νέες γενιές της πατρίδας του δώρο πολυτιμότερο από τα χρήματα. Τοποθετώντας τη μόρφωση πάνω από τον πλούτο δεν υποτιμούσε φυσικά τη χειρωνακτική εργασία. Πίστευε ότι η μάθηση προσφέρεται όχι μόνο για άσκηση του πνεύματος αλλά και των σωματικών δυνάμεων και δεξιοτήτων. Με την πίστη αυτή προχώρησε στην αγορά της περιοχής γύρω από το Διδακτήριο προκειμένου οι μαθητές να ασκούνται παράλληλα στην καλλιέργεια, τη δενδροκομία, το κλάδεμα, την κηπουρική. Για τον ίδιο σκοπό ανήγειρε δεξαμενή άρδευσης διορίζοντας πρακτικό γεωπόνο καθημερινής απασχόλησης με συνεργάτες τους μαθητές. Οικονομικός μετανάστης ο Στυλιανός έφτασε στη Νέα Υόρκη γύρω το 1890 όπου ευδοκίμησε γρήγορα και αναγνωρίστηκε ως έμπορος αλλά και ως πατριώτης. Ως πρόεδρος της Παγκρητίου Ενώσεως πρόσφερε πολλά και τιμήθηκε από αμερικανικούς και ελληνικούς φορείς. Είχε βέβαια την τύχη να σπουδάσει στην περίφημη Σχολή του Τιμίου Σταυρού (Κισσού) αποκτώντας πολύτιμο εφόδιο για την κατάκτηση των στόχων του. Ένα όπλο νικηφόρο στον αδυσώπητο αγώνα για την κοινωνική και προσωπική ανέλιξή του. Στο μεταξύ η νοσταλγία και η συναίσθηση ανταπόδοσης του «χρέους» προς την πατρίδα αρχίζει να υλοποιείται. Πρώτη προτεραιότητα ο αρχαίος καθεδρικός Ναός του αγίου Νικολάου πολιούχου του χωριού, τον οποίο ανακαινίζει εξοπλίζοντας με ιερά σκεύη και νέες φορητές εικόνες σε αντικατάσταση των παλαιών οι οποίες αργότερα συντηρήθηκαν και φυλάσσονται ως κειμήλιο.
Ακολουθούν οι εργασίες ύδρευσης-άρδευσης και το υδραγωγείο με το κτίριο εξυπηρέτησης των αναγκών του χωριού. Ένα έργο πρωτοποριακό για την εποχή το οποίο λειτουργεί χωρίς αλλαγές μέχρι σήμερα. Αντίθετα ο εξωραϊσμός της πλατείας δίπλα στη βρύση και το άλσος αναψυχής, πάντα με δαπάνες του Στυλιανού έχουν αφανισθεί από τις βάρβαρες επεμβάσεις του… τσιμέντου. Την ίδια περίοδο ετοιμάζει οικογενειακό τάφο όπου θα εναποτεθούν τα οστά των γονέων, αργότερα και του ίδιου.
Η ίδρυση και λειτουργία του Σχολείου Ελενών, και η συμβολή του στην αναβάθμιση της κοινότητας, δύσκολα θα μπορούσε να αποτιμηθεί. Σε εποχή απερίγραπτης φτώχειας και γενικού αναλφαβητισμού - 10 χρόνια από την Ένωση της Κρήτης και δυο από την αποχώρηση των τούρκων, (1913 ως το 1923) αντίστοιχα, η ΠΡΑΞΗ του Στυλιανού Μιχ. Μαρκαντώνη αποκτά ανυπολόγιστη αξία. Προσμετράτε επίσης η αύξηση της δαπάνης, εξαιτίας των συνθηκών μεταφοράς και επεξεργασίας των υλικών. Ο γενναιόδωρος χορηγός δεν αρκέστηκε μόνο στη δαπάνη. Πραγματοποιούσε επικίνδυνα υπερωκεάνια ταξίδια για να παρακολουθεί τα έργα ενισχύοντας τους εργαζόμενους ηθικά και υλικά. Μεγάλο ενδιαφέρον έδειχνε για το Σχολείο το οποίο προίκισε με ακριβά εποπτικά μέσα διδασκαλίας, χάρτες γεωγραφικούς και ιστορικούς, πορτραίτα ηρώων, εικόνες από την παγκόσμια χλωρίδα και πανίδα αναρτημένα στις αίθουσες και γοητεύοντας τους νεαρούς διδασκόμενους αλλά και τους διδάσκοντες.
Η ανακαίνιση του παλαιού κτιρίου και η ανάπλαση του κήπου γύρω απ' αυτό εμπνέουν ασφαλώς αισιοδοξία ενώ δημιουργούν ελπίδες και προσδοκία αξιοποίησης του ιστορικού μνημείου. Το ζητούμενο πάντα είναι η συμβολή του στην προσπάθεια αναζωογόνησης της υπέροχης αλλά φανερά αδικημένης περιοχής.
Εν τω μεταξύ, η πορεία των εργασιών μετά το εντυπωσιακό ξεκίνημα του Οκτωβρίου φαίνεται να έχει ατονήσει χωρίς προς το παρόν να γνωστοποιηθούν τα αίτια. Άσχετα αν η στασιμότητα αυτή είναι δικαιολογημένη ή όχι, η ξαφνική διακοπή προτού ολοκληρωθεί η πρώτη φάση του έργου προκαλεί δικαιολογημένη απορία και ανησυχία.
Την ώρα που χαράζονται τούτες οι γραμμές εκκρεμούν ακόμα: η εκσκαφή μέρους του Αγροκηπίου, ο αμπελώνας, η περίφραξη και προστασία του χώρου κυρίως από τα αιγοπρόβατα. Έργο αμετάθετο, υψηλού κόστους και εντελώς απαραίτητο.
Ως προς την επόμενη και τελική φάση του μακρόπνοου έργου η έλλειψη υπεύθυνης ενημέρωσης δεν επιτρέπει κάποια πρόβλεψη ούτε καν υπόθεση για το μέλλον.
Βασιζόμενοι μόνο στην ελπίδα της απρόσκοπτης συνέχισης στο άμεσο μέλλον, στρέφουμε όλο το ενδιαφέρον στο σήμερα και το αύριο της ιστορικής επαρχίας και του ομώνυμου Δήμου Αμαρίου. Προσβλέπουμε συγκεκριμένα σε μια ανάπτυξη ολόπλευρη, πολυεπίπεδη με έμφαση στις διαχρονικές αξίες του τόπου και του «χθόνιου» πολιτισμού. Τα γνωρίσματα δηλονότι που συνιστούν την ιδιαίτερη ταυτότητα του Αμαριώτη. Γνωρίσματα ήθους αιώνων σφραγισμένα από την ιστορία, το κλίμα, τη γεωγραφική θέση.
Ήθη τα οποία κινδυνεύουν με αφανισμό από το ρεύμα ανατροπής των τελευταίων δεκαετιών, ρεύμα που εντείνεται σαρώνοντας ότι έχει διασωθεί. Υπογραμμίζεται η συρρίκνωση του πληθυσμού, η παραίτηση πολλών από την άσκηση πατροπαράδοτων ηθών και εθίμων, της λατρείας, κ.ά. ακόμα και από την καλλιέργεια της γης!
Τα παραπάνω, επιφαινόμενα της γενικότερης παρακμής και μαρασμού της Επαρχίας, όπως διαπιστώνονται στην πράξη, προδιαγράφουν και προδικάζουν ίσως το οριστικό τέλος της περιόδου που εμείς γνωρίσαμε.
Όμως η Ιστορία πολλές φορές έχει καταγράψει την επαναβίωση αξιών, που κάποτε θεωρήθηκαν νεκρές. Αξίες που άκμασαν σε λαούς και περιοχές όπως η δική μας, ως παράδειγμα και χαρακτηρίζονται γι' αυτό αιώνιες. Αν λοιπόν κάτι δεν μπορεί, ο αμαριώτης όπου γης ν' αγνοήσει, είναι οι έννοιες των απλών λέξεων καθώς: το «σέβας» προς το «ιερό» και η ανθρωπιά μητέρα της αλληλεγγύης. Κυρίως ο τρόπος άσκησης και η πρακτική των απλών ανθρώπων του τόπου σκλαβωμένων είτε ελεύθερων στο μακρύ διάβα του χρόνου.
Από την άλλη όψη, τη νεωτερική, έργα ανάπτυξης εμφανίζονται στην περιοχή με την είσοδο του νέου αιώνα. Έργα δηλωτικά της ενδόμυχης ανάγκης για υπέρβαση της οικονομικής δυσπραγίας αλλά και της κοινωνικής παρακμής. Τη δεύτερη και οδυνηρότερη της πρώτης χαρακτηρίζει η εσωτερική αλλοτρίωση του κοινωνικού και κοινοτικού βίου όπως αναφέρθηκε ήδη. Τονίζεται η νέκρωση αξιών με τις οποίες ο τόπος αναδείχθηκε και ανάδειξε τους ήρωες και μάρτυρες, τους αγίους και τους λογίους με τρόπο μοναδικό και αμίμητο!
Είναι, κατόπιν, ολοφάνερο πως η επάνοδος σε ομαλή τροχιά με επαναξίωση του ανθρώπινου προσώπου, ΔΕΝ θα προέλθει βελτιώνοντας απλώς τις οδικές συγκοινωνίες ή ανοίγοντας τουριστικές επιχειρήσεις ή συγκεντρώνοντας πλούτο ο καθένας, όχι υπέρ του άλλου, όσο το αντίθετο.
Μια αδυναμία προβληματικής κοινωνίας που διαιωνίζεται ως μυστικό κοινό και ανομολόγητο!
Ειπώθηκε τέλος πως η πατρίδα, όχι μονάχα στον πόλεμο, αλλά και σε περίοδο ειρήνης, χρειάζεται πατριώτες! Και υψώνει στο Πάνθεον με τους ήρωες των πολέμων τους χορηγούς του στοχασμού και του μόχθου. Όσους από το πνεύμα ή από τον πλούτο τους γενναιόφρονα πρόσφεραν και προσφέρουν για το μεγαλείο της!
Σε τούτον τον μακρύ κατάλογο ο Στυλιανός Μιχ. Μαρκαντώνης έχει πάρει αναμφίβολα τη θέση του.
* Ο Νικόλαος Κ. Μαρκαντώνης είναι επ. σχολικός σύμβουλος Δ.Ε.
rethnea.gr
